Zakopiański      „król nart”

Stanisław Marusarz

Kolejnym miejscem, które odwiedzamy na drodze naszej wędrówki po historii polskich skoków jest Zakopane a właściwie Małe Żywczańskie. To tu urodził się Stanisław Marusarz. Był synem Heleny i Jana Marusarzów.  Ojciec był gajowym, a matka zajmowała się niewielkim gospodarstwem. Mógł więc tylko  pomarzyć o nartach... Ale marzenia  mają do siebie  to, że często się spełniają i ten młody góralski chłopak został narciarzem. Zaczął uprawianie narciarstwa w wieku 10 lat. Pierwsze narty wykonał z pomocą starszego brata Jana z jesionowego drzewa i drutami przymocował je do butów. Po latach wielu zadawało sobie pytanie: - Na czym polega fenomen Stanisława Marusarza? Niektórzy odpowiadali, że na 30 latach startów i udziale aż w pięciu olimpiadach zimowych. Także na tym, że gdy stawał do kolejnego skoku publiczność na stadionach  w ciszy oczekiwała na skok „Dziadka” i wiadomo było, że skoczy daleko i będzie w czołówce. Mawiał, że w powietrzu skoczek narciarski leci z dużą  szybkością, a przy tym musi wykazać się elegancją lotu i opanowaniem w prowadzeniu nart. Zdaniem Marusarza skoczek musi być przede wszystkim odważny, potem silny, dalej spokojny i obdarzony błyskawicznym refleksem. Inaczej mówiąc musi być prawdziwym chłopem”. A talent i stalowe nogi też się przydadzą. Dzięki nim przeskakał całe swoje życie i  po królewsku zapisał się w historii polskiego narciarstwa.

*  *  *

W roku 1955 jeden z najwybitniejszych skoczków w historii narciarstwa Norweg Birger Ruud, w jednym z wywiadów oświadczył, że Stanisław Marusarz stanowi fenomen zwycięstwa tężyzny fizycznej nad czasem – czterdzieści parę lat życia i ponad dwadzieścia lat na skoczniach świata i wciąż nie utracone miejsce w  światowej czołówce. Dodał, że nie zna podobnego faktu w historii światowego narciarstwa. I chyba rzeczywiście nie ma drugiego narciarza, który przez ponad 30 lat startował i potrafił pokonać o 20 lat  młodszych od siebie młodych skoczków. Stanisława Marusarza nazywano „tatrzańskim orłem”, „królem Krokwi”, „narciarzem 50 – lecia”, ale chyba najtrafniejsze jest określenie „król nart”. Bo jakże inaczej nazwać narciarza, który oddał w ciągu swej kariery około 10 tysięcy skoków narciarskich i, jak obliczono, przeleciał w powietrzu ponad 700 kilometrów. Gdy w fińskim Lahti nauczycielka zapytała dzieci o nazwisko najsłynniejszego Polaka, maluchy chórem odpowiedziały „Marusar”. O sympatii Birgera Ruuda do Marusarza niech świadczy jeszcze jeden fakt, że w sklepie sportowym braci Ruudów w Norwegii, znajdowało się wiele zdjęć przedstawiających najlepszych skoczków z całego świata. Były tam także fotografie Stanisława i Andrzeja Marusarzów oraz Bronisława Czecha..

             Norwegowie piękny  tytuł „króla nart” nadają zwycięzcy narciarskiego maratonu, biegu na 50 kilometrów, najwszechstronniejszemu narciarzowi każdej olimpiady, ale także ludziom szczególnie zasłużonym dla narciarstwa i nart. Takim „królem nart”, albo „królem polskiego narciarstwa” był niewątpliwie Stanisław Marusarz. Lista jego sukcesów na śnieżnych arenach jest tak długa, że nie sposób wymienić wszystkie. Po zakończeniu pięknej kariery stał się bohaterem i wzorcem do naśladowania dla polskiej młodzieży.

            Urodził się 18 czerwca 1913 r. w Zakopanem w góralskiej  rodzinie, jako syn Heleny I Jana.  Związał się ze sportem od 10 roku życia. Wymieńmy najważniejsze sukcesy sportowe naszego bohatera: Stanisław Marusarz był pięciokrotnym uczestnikiem Zimowych Igrzysk  (jako zawodnik w 1932, 1936, 1948, 1952, a w 1956 r. otwierał olimpijski konkurs skoków). Sześciokrotnie w latach 1933 – 1939 uczestniczył w narciarskich mistrzostwach świata FIS, był wicemistrzem  świata w skokach narciarskich z Lahti (1938), rekordzistą świata z Planicy (1935) z wynikiem 95 i 97 m,  zwyciężał na zawodach narciarskich  w Anglii, Jugosławii, Czechosłowacji i w Niemczech. 21 razy stawał na najwyższym podium Mistrzostw Polski w skokach, zjeździe, kombinacji klasycznej i alpejskiej oraz w sztafetach biegowych 4 razy 10 km i 5 razy 10 km . Stanisław Marusarz był także zwycięzcą zawodów o Puchar Tatr, Laureatem Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1938), narciarzem 50 – lecia PZN. Uzyskał tytuł najlepszego  sportowca Polski w plebiscycie „Przeglądu Sportowego” w roku 1938 (otrzymał 28 230 pkt.).  Startował na nartach przez ponad 30 lat. Można śmiało zaryzykować stwierdzenie, że nie ma w historii światowego narciarstwa zawodnika, któryby startował aż w pięciu Olimpiadach Zimowych. Gdyby nie wojna miałby ich Stanisław Marusarz aż siedem startów olimpijskich.  To tylko najważniejsze sukcesy – pewne jest, że Stanisław Marusarz za życia stał się legendą polskiego narciarstwa. Uznano jego zasługi i Wielka Krokiew, skocznia której  był wielokrotnym rekordzistą, nosi Jego  imię. To największa pamiątka po Nim. Skocznią o którą tak dbał, że była jego drugim domem...

Z góralskiego rodu

W 1926 r. tuż przed zawodami w skokach na wybiegu Krokwi pojawił się mały, szczupły chłopak w stroju góralskim,  kożuszku i kapeluszu na głowie. Miał zaledwie 13 lat. Chciał jednak startować w zawodach i zmierzyć się z seniorami. Sędziowie z początku nie chcieli go dopuścić do skoków z racji młodego wieku, ale w końcu, po długich namowach -  ulegli. Góralczyk  wystartował i zajął trzecie  miejsce, za Bronkiem Czechem, który skoczył 44 metry  i Gąsienicą Sieczką. Po zakończeniu konkursu uśmiechnięty rozdawał po raz pierwszy w  życiu autografy, a w nagrodę otrzymał to, o czym marzył po nocach – prawdziwe narty skokowe. Niedługo później dostrzegli go działacze klubu SN PTT - Józef Oppenheim i Ignacy Bujak. Okiem znawców ocenili oni postępy  młodego  chłopczyka, poznali też rychło, że ma wielki  talent i zapisali  go do klubu. Zaczęła się kariera sportowa jednego z najlepszych polskich skoczków. O kim mowa? Tym góralczykiem był oczywiście Stanisław Marusarz – późniejszy wicemistrz świata w skokach z  Lahti i legenda skoków narciarskich. Nie był jedynym z rodziny Marusarzy, który  w tym okresie zaczynał swoją sportową karierę. Drugim był jego starszy  brat Jan, świetny biegacz  i kombinator  klasyczny oraz kuzyn „Andre” - Andrzej, doskonały w obydwu  tych konkurencjach. Oprócz  nich na nartach świetnie jeździły dziewczęta z rodziny  Marusarzów – Helena i Maria. Wszyscy oni reprezentowali barwy klubu SN PTT. Stąd w końcu lat  20. zaczęto w Zakopanem mówić o narciarskich „dynastiach” – Marusarzów, Czechów, Motyków, Szostaków, Sieczków. Zakopane zaczynało w  tym okresie żyć nowym życiem – sportem. Stał się on dla tej miejscowości,  jeszcze wtedy uroczej i niedużej wioski, ważną siłą napędową do jej rozwoju. Marusarz rychło stał się chlubą tej miejscowości.

Pierwszy skok

Pierwszy skok decyduje o tym, że mlodziutki wtedy Staszek chciał skakać.Coś ciągle ciągnęło go na skocznię. Marusarz oddał skok w wieku kilkunastu lat. Największą skocznią w Zakopanem była wtedyJaworzynka, którą projektował narciarz i działacz klubu SN PTT, Aleksander Schiele. Tak wspomina Stanisław Marusarz swój pierwszy skok na tej skoczni.

Po skończeniu zawodów Jaworzynka opustoszała. Zostaliśmy sami z kolegami. Niewiele się zastanawiając powziąłem decyzję – spróbuję sił  na skoczni jaworzyńskiej! Narty miałem z sobą. Zacząłem się drapać na rozbieg, który był zbudowany z drzewa na znacznej wysokości. Przypomniały mi się przestrogi ojca, a przed oczami  stanęły wszystkie chyba kaleki, jakie widziałem w życiu,. Wahałem się przez dłuższą chwilę, czy w ogóle skakać. Ale oto doszedł mnie śmiech i drwinki kolegów. Moje postanowienie dojrzało. Na złość kolegom wdrapałem się o dwa metry wyżej i bez namysłu ruszyłem w nieznaną przepaść. Na szczęście moje krótkie i niesmarowane deski  słabo mnie niosły. Traciłem szybkość. Narty rozjeżdżały się na boki, gdyż rowki były krzywo żłobione. Skulony więcej ze strachu niż z potrzeby „stylu” zbliżałem się nieuchronnie do progu. Rany Boskie ! Próg  !!! Wyprężyłem instynktownie ciało i rzuciłem się do przodu niczym w paszczę niedźwiedzia. Pierwsze wrażenie ? Zachłysnąłem się silnym pędem powietrza, zimnego powietrza. Zdawało mi  się, że zleciałem z turni wprost do stawu z lodowatą wodą. Pode mną rozwarła się przepaść stokroć większa, niż mogłem przypuszczać. Strach zabił całą emocję skoku. Nad zeskokiem szarpnąłem nerwowo ciałem. Efekt był taki, że wylądowałem na głowę. Mimo nieprawidłowego lądowania, poczuwszy „grunt pod głową” doznałem uczucia ulgi. Fikając koziołki zsuwałem się po zeskoku w dół. Wykonywałem przy tym rozpaczliwe ruchy starając się zachować prostą linię spadku, aby, znalazłszy się na przechodzącym w poprzek zeskoku mostku, nie stoczyć się do strumyka, co mi się zresztą szczęśliwie udało. Zatrzymałem się u podnóża skoczni przy akompaniamencie głośnych drwin kolegów. Słabe tempo na rozbiegu spowodowało, że mimo wysokiego progu skoczyłem niewiele ponad 10 metrów. Tak wyglądał mój chrzest na zawodniczej skoczni. Nie przejmując się tym niefortunnym początkiem postanowiłem przychodzić częściej na Jaworzynkę.

            Taki był pierwszy skok małego „góralczyka”, jak sam nazywał siebie Marusarz. Skok, który zmienił jego życie. Chciał skakać, nigdy skoczni się nie bał, był odważny, przy tym ambitny i pracowity. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Zaczęły się sukcesy, chociaż sędziowie nie chcieli dopuścić młodego, bo zaledwie 14 – letniego Marusarza do skoku na Wielkiej Krokwi. Ten pierwszy skok na Krokwi oddał 6 lutego 1927 roku. Przebojem wdarł się do koalicji zakopiańskich skoczków. Marusarz zaczynał się liczyć, obok skoczków ze „starej gwardii” takich jak Rozmus, Czech, Sieczka czy Mückenbrunn.

Cztery olimpiady Stanisława Marusarza

            Jeśli chodzi o starty  olimpijskie to w historii polskiego narciarstwa jest absolutnym rekordzistą. Czterokrotnie reprezentował nasze barwy na Zimowych Igrzyskach. Rekord „Dziadka” wyrównał tylko jeden narciarz z Polski – biegacz narciarski i świetny biathlonista – Józef Gąsienica-Sobczak z Kościelisk. Pierwszym startem olimpijskim był wyjazd za ocean do Lake Placid, w roku 1932. Mimo kiepskich warunków odbył się konkurs skoków. Na lądującego skoczka czekały różne niespodzianki, bowiem rozmiękł zeskok, tworząc na samym dole skoczni spore jeziorko o głębokości około 30 centymetrów. Lądujący skoczek musiał ostro hamować, aby nie wpaść w tę wodno – lodową pułapkę. Czasami skoczkowie przejeżdżali przez zeskok i wpadali w słomę, ku uciesze ryczących ze śmiechu Amerykanów. Stanisław Marusarz  zaliczył małą kąpiel, raz lądował w słomie i ostatecznie zajął 17 miejsce. W cztery lata później był  już piąty na skoczni w Garmisch-Partenkirchen[1]. Po zakończeniu II wojny światowej startował jeszcze w Saint Moritz (1948) i Oslo (1952). Dwa razy  zajął 27 miejsce i dwa razy niósł biało-czerwoną  podczas ceremonii otwarcia Zimowych Igrzysk olimpijskich. On,  dawny mistrz, któremu  wojna  zabrała być może najlepsze lata sportowej kariery, kurier tatrzański, który  wymknął się hitlerowskim oprawcom, dumnie trzymał łopoczącą na  wietrze biało-czerwoną.  Był symbolem powrotu  polskiej młodzieży do światowego  sportu. On ją po wojnie wprowadził w świat narciarskich startów, będąc wzorem dla Dziedziców, Kwapieni, Ciaptaków, Bachledów i innych. To było chyba ważniejsze nawet niż same wyniki sportowe, jakie w tym okresie osiągaliśmy.

Po raz  piąty przypiął orzełka otrzymując nominację olimpijską do Cortiny d Ampezzo (1956). Tam jednak nie wystartował jako zawodnik, lecz otwierał  konkurs  olimpijski na  skoczni „Italia”. Karierę sportową zakończył w 1957 r. Był jeszcze czwarty na Mistrzostwach Polski. Potrafił wygrać z prawie o 20 lat młodszymi od  siebie skoczkami.

Podeszwa...

W jego karierze zdarzały się też momenty komiczne, związane ze skokami i.. butami. Tak było podczas zawodów FIS w Chamonix (1947).

W przeddzień zawodów, w czasie treningu, oderwała mi się podeszwa od pięty do połowy stopy. Tymczasem buty kolegów nie pasowały na moją nogę. Z braku franków o kupnie nowych butów nie było mowy. Nie pozostawało nic innego, jak szukać ratunku u szewca. Z trudem porozumiewałem się z Francuzem częściowo na migi, częściowo po niemiecku, prosząc o zreperowanie buta najpóźniej na drugi dzień rano. Nazajutrz o godzinie wpół do dziesiątej wpadłem jak bomba do szewca i ku mojemu przerażeniu stwierdziłem, że but leżał nietknięty. Konkurs rozpoczynał się o 11. Byłem zrozpaczony. A więc podróż do Chamonix pójdzie na marne. Nie mogę do tego dopuścić ! Porwałem but i jak szalony pobiegłem do hotelu. Pożyczyłem u portiera młotek i obcęgi. Gwoździ niestety nie było. Opadły mi ręce. Wściekły rzuciłem się na łóżko. Wtedy właśnie dokonałem niespodziewanego „odkrycia”. Pozdejmowawszy ze ścian we wszystkich pokojach naszej ekipy obrazki i fotosy zebrałem sporo gwoździ różnego kalibru. Wbijałem je zamaszyście w zewnętrzne obszycie buta, zaginając na spodzie podeszwy. Koledzy popędzali mnie, gdyż za niecałe trzy kwadranse rozpoczynał się konkurs skoków. Samochód, który miał nas odwieźć pod skocznię, już czekał. PO skończonej robocie, włożyłem but, który swoim wyglądem przypominał raczej  but do wspinaczki wysokogórskiej, a gwoździe wbijały się w stopę. Nie myślałem o tym. Grunt, że podeszwa jako tako się trzymała. Na skocznię przyjechaliśmy w ostatniej niemal chwili..

„Dziadek” polskiego narciarstwa

Odkąd pamiętam, mówiono o nim nie Stanisław Marusarz, ale „Dziadek”. Zawsze byłem ciekaw skąd wzięło się to określenie ? Wyjaśnienie jest następujące:

Zdarzenie miało miejsce w Bańskiej Bystrzycy w 1947 roku. Zgłodniałym kolegom (bo wyżywienie nie było odpowiednio obfite) przyniósł Marusarz do hotelu świeże chleby. Rozdał je właśnie, zapominając o leżącym w łóżku, kontuzjowanym Janie Gąsienicy – Ciaptaku. Zwabiony zapachem chleba zwlókł się Jasiek z łóżka i z ogromnym żalem powiedział: „Dziadku, a o mnieście zabocyli „!. Sytuacja była na tyle komiczna, że utrwaliła się w pamięci obecnych, utrwaliło się także miano: „DZIADEK”, które ma wyrażać – jak zapewnia Jan Ciaptak – nie tyle określenie wieku,  co według tradycji góralskiej szacunek[2].

„Dziadek” często spotykał się z młodzieżą opowiadając jej o narciarskich startach i czasach okupacji. Stawał się coraz bardziej osobą publiczną. Udzielał setek wywiadów do gazet, telewizji. Marusarz oprowadzał także na nartach po Tatrach prezydenta Finlandii Urho Kekkonena, gdy ten przyjechał do Zakopanego. Od prezydenta otrzymał piękną wiśniową wiatrówkę i zielone biegówki „Karhu”.

Marusarz i Jego Krokiew...

Wielka Krokiew, skocznia wzniesiona w 1925 r. nakładem i pracą klubu SN PTT, była widownią wielkich sukcesów Stanisława Marusarza. Skocznia ta stanowiła osobny, niezwykle piękny rozdział w sportowej karierze Marusarza.  Stanisław Marusarz był jej  wielokrotnym rekordzistą i gdy tracił rekord, gdy ktoś z młodszych skoczków mu go wyrwał, to walczył znowu o pierwszeństwo. W 1955 r. rekord Krokwi ustanowił Antoni Wieczorek skokiem na 86, 5 metra. Stanisław Marusarz wyzwał swojego kolegę-skoczka na otwarty pojedynek. Marusarz był już bardzo zmęczony, gdyż miał za sobą trzy skoki, w tym jeden z ciężkim upadkiem. Mimo to pomaszerował z nartami na Krokiew. Marusarz miał wtedy 42 lata ! Rozpoczął się pojedynek między dwoma znakomitymi skoczkami- Marusarz skoczył w trzech seriach: 89, 90 i 92, 5 metra, ale ostatniego skoku nie ustał. Jak wspominali dziennikarze straszliwie go sponiewierało. Mimo to po skoku wstał i powiedział:

– Będę jeszcze skakał ! ...Nie mogę się tego wyrzec, nie mogę !  Natomiast Wieczorek skoczył 91 m i skok ustał – odtąd był to nowy, z tym, że nieoficjalny, rekord Krokwi. Dwa  rekordy Krokwi są związane z narodzinami jego córek - Barbary i Magdaleny Marusarzówien, bowiem w dniu  ich narodzin pobił rekord Krokwi.

             W 1957 r. gdy oficjalny rekord Krokwi należał do znakomitego skoczka NRD, Harryego Glassa, Marusarz wezwał najlepszych  zakopiańskich skoczków do pobicia rekordu. I znowu motorem bicia rekordu był „Dziadek” Marusarz. Już po zakończeniu oficjalnego konkursu Marusarz, Andrzej Gąsienica – Daniel i Roman Gąsienica Sieczka podjęli próbę bicia rekordu Krokwi. Pierwszy skakał „Dziadek” – wylądował na 93 metrze, lecz skoku nie ustał. Drugi skakał Sieczka i po wspaniałym locie lądował na 89,5 m, tak więc rekord pobił o 1,5 metra. Kolega klubowy Sieczki, Daniel skoczył 92, 5 m, po ogłoszeniu wyniku wielki entuzjazm zapanował na skoczni. Doping kibiców pomagał zawodnikom, bo w drugiej serii, w której „Dziadek” skoczył pewnie 91 m. Drugi skakał Sieczka – 93, 5 m. Teraz wszyscy czekali na skok Daniela. Daniel wychodzi wspaniale z progu, tuż potem przybiera najbardziej aerodynamiczną sylwetkę, leży wprost na deskach, wychylony do przodu. Skoczył 98 metrów, lecz skok podparł. W  ten  sposób „Dziadek” Marusarz bił rekordy na swojej Krokwi, a młodych zachęcał by rzucali losowi wyzwanie -  kto skoczy dalej?

Ostatnie skoki „Dziadka”

Po zakończeniu kariery otworzył konkurs Czterech Skoczni w Garmisch Partenkirchen w roku 1966. Zaproszony do jego otwarcia postanowił, skoczyć na nartach. Miał wtedy 53 lata i nie skakał na nartach przez 9 sezonów. Dlatego też decyzja Marusarza wywołała wśród sędziów pewną konsternację. W dodatku musiał pożyczyć narty i buty. 

 Na trybunie sędziowskiej poruszenie. Medytacje i targi trwały prawie kwadrans. Wreszcie nie tylko zgodzono się na skok, ale organizatorzy podali jeszcze przez megafony esencję mojego życiorysu poczynając od 1927 roku. Publiczność przyjęła mnie gorąco, a gdy spiker dodał istotny szczegół z mojej metryki, że mam 54 lata, na trybunach wybuchł prawdziwy entuzjazm. Później nastąpiła absolutna cisza. Zdawałem sobie sprawę, że muszę oddać skok poprawny stylowo i nie tyle długi, co ładnie wykończony. Za żadną cenę nie wolno mi upaść!

  Z chwilą przypięcia nart odeszła wszelka trema. Doskonale mi się jechało do progu, odbiłem się lekko i trzymając ręce przy tułowiu wylądowałem pewnie i miękko. Robiąc już na wybiegu ostatnią ewolucję śmignąłem obok pierwszych rzędów trybun. Widzowie ujrzeli skoczka w wizytowym garniturze, pod krawatem. Ale chyba nie to wywołało ów grzmot braw i donośne – Hurra! Ludzie szaleli. Później powiedziano mi jakoby w tych zawodach nikt nie miał tak pewnego lądowania. Skoczyłem 66 metrów![3].

            W niemieckich gazetach pisano wtedy „kapelusze z głów przed weteranem światowego narciarstwa, fenomenalnym Polakiem”. Po wybiegu nosili Polaka na ramionach najlepsi skoczkowie świata z Bjornem Wirkolą na czele.  Następnego dnia „Dziadek” otwierał konkurs skoków na olimpijskiej skoczni  Bergisel w Innsbrucku i , jak wspomina, na rozbiegu ciarki przeszły mu po plecach, gdy z góry zobaczył położony niedaleko skoczni... cmentarz. Ruszył   jednak z rozbiegu i skoczył w granicach 70 m, przy aplauzie austriackiej widowni. Takie skoki, wykonane przez 53-letniego pana należą przecież do rzadkości i są na pewno fenomenem. Doceniła  to niemiecka austriacka publiczność.

Wiecznie młody...

W taki sposób, z przytupem, po góralsku, zakończył  karierę skoczka narciarskiego w której osiągnął tak wiele[4]. Był wielokrotnie odznaczany najwyższymi odznaczeniami. Jako podporucznik Armii Krajowej otrzymał: Krzyż AK, dwukrotnie Medal Wojska Polskiego, Honorową Odznakę Żołnierza  Komendy Głównej AK. Był kawalerem Srebrnego Krzyża Orderu Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyża Walecznych, Krzyża Komandorskiego Orderu Polonia Restituta, Krzyża Kawalerskiego Orderu Polonia Restituta, Medalu Zwycięstwa i Wolności, Złotego Krzyża Zasługi. Posiadał tytuły Zasłużonego Mistrza Sportu, Zasłużonego Działacza Sportu i wiele innych odznaczeń. Ostatni skok wiecznie młodego „dziadka” miał miejsce w 1981 r. Miał wtedy 68 lat. Skoczył do  filmu  o sobie, którego reżyserem był Janusz Zielonacki. W  cztery lata później zapowiedział, że znowu będzie skakał. - Oczywiście, że gotów byłbym przypiąć deski i skoczyć. Ale nie na średniej, lecz na dużej skoczni. W czasie długiego skoku jest więcej czasu na skorygowanie błędów... Naturalnie, przed wejściem na rozbieg musiałbym pojeździć trochę na Kasprowym. Zmarł w Zakopanem w dniu 29 października 1993 roku, przemawiając nad grobem swojego przyjaciela z lat wojny – Wacława Felczaka. Niektórzy mówili, że wraz z nim odeszło polskie narciarstwo... Został pochowany na Pęksowym Brzyzku. W Zakopanem przy ulicy Andrzeja Satruga 18 mieści się dom marusarzów. Piękny góralski dom, który  zaprojektowała żona pana Stanisława, a On go zbudował. Obecnie mieszka w nim kolejne pokolenie Marusarzów – córka „Dziadka” – Magdalena z mężem Krzysztofem i dziećmi: Magdaleną i Krzysztofem. – Staramy się kontynuować dzieło teścia i jego żony – mówi Krzysztof  Gądek. Ich dom jest pełen ciepła i tego czegoś, co powoduje, że ludzie, którzy tu przychodzą, czuję się dobrze. Pełen jest „Dziadka”. Na półkach poukładane są Jego puchary i trofea sportowe, w skrzyniach emblematy i legitymacje sportowe. Magdalena Marusarz Gądek co roku czyści i poleruje puchary swojego taty. Trudno się pisze o człowieku, który jest legendą polskiego narciarstwa. Wielu dziennikarzy pisało  o nim w sposób „cukierkowaty” i bezkrytyczny. Ale czy  można inaczej? Czy w  jego życiu były  momenty, kiedy „Dziadek” zszedł z prostej drogi? Trudno je znaleźć. Był prawdziwym człowiekiem i myślę, że w tym stwierdzeniu, krótkim, ale przecież niebanalnym, zawiera się cała prawda o Nim. Dlatego Stanisław Marusarz z pewnością może być wzorem dla młodzieży.

   Podsumowując swoją karierę sportową Stanisław Marusarz stwierdził:  Gdy spoglądam wstecz wydaje mi się, że osiągnąłem wiele. Dla siebie i dla naszego sportu. Walkę i rywalizację z najlepszymi o najwyższe trofea dla polskich barw zawsze uważałem za swój patriotyczny obowiązek. I dlatego, wierzę w to gorąco, czerwona czapeczka nie pozostanie jedynym po mnie wspomnieniem. Czerwona czapeczka, nazywana popularnie „marusarką”. Dla pokoleń Polaków Stanisław Marusarz  jest z  pewnością symbolem patriotyzmu, walki o Polskę z bronią w ręku, a także na skoczniach całego świata. A przede wszystkim tego, co jest chyba w sporcie i życiu najpiękniejsze – tryumfu  sprawności  fizycznej i psychicznej nad nieubłaganym przecież upływem czasu.  

Życiorys Stanisława  Marusarza

 Stanisław Marusarz – ur. 18.06. 1913 r. w Zakopanem, zm. 29.10. 1993 r. w Zakopanem. Pochowany na Cmentarzu Zasłużonych w Zakopanem. Narciarz  - skoczek – alpejczyk.  Reprezentował barwy  klubów: SN PTT  (do 1950 r.) i CWKS (do 1957 r.). Czterokrotny olimpijczyk: 1932, 1936, 1948, 1952, w 1956 r. otwierał olimpijski konkurs skoków na  skoczni „Italia”. Uczestnik Mistrzostw Świata: 1933 – Innsbruck – 6 w kombinacji klasycznej, 32 w biegu na 18 km, 1934 – Solleftea -  7. w kombinacji  norweskiej, 21 w skokach, 5 w sztafecie, 1935 – Szczyrbskie Jezioro - 4 w skokach, 11 w kombinacji norweskiej, 1936 – Innsbruck  - 16 w  zjeździe, 22 w slalomie, 21 w kombinacji alpejskiej, 1937 – Chamonix - 12 w skokach, 1938 – Lahti - 2 w skokach, 1939 – 5 w skokach, 7 w kombinacji norweskiej. Międzynarodowy mistrz  Jugosławii, Niemiec i Czechosłowacji (1934, 1946), rekordzista świata w  długości skoku  - 17 marca 1935  r. Planica  - Jugosławia – 95 i 97 m, zdobywca Pucharu Tatr (1949), chorąży polskiej ekipy olimpijskiej podczas  ZIO- 1948, 1952., Laureat Wielkiej  Honorowej Nagrody  Sportowej (1938), naciarz 50-lecia  PZN, triumfator plebiscytu „Przeglądu Sportowego” na  najlepszego  sportowca Polski – 1938r.,  trener  w  CWKS Zakopane.

Stanisław Marusarz zdobył 21 razy tytuł narciarskiego mistrza Polski: w skokach: 1932, 1933, 1936, 1937, 1946, 1948, 1949, 1951, 1952,  kombinacji klasycznej: 1932, 1935, 1936, 1946,  w kombinacji alpejskiej: 1933, w zjeździe: 1931, 1933, 1939, w sztafecie 5 razy 10 km: 1931, 1932, 1933, w sztafecie 4 razy 10 km: 1936. Za: W. Zieleśkiewicz, Encyklopedia sportu. Gwiazdy zimowych aren,   Warszawa  1992.

Opr. Wojciech  Szatkowski

Muzeum Tatrzańskie

Strona główna