Zasiedlenie badanego terenu było
stosunkowo późne. Przypadało na II połowę XVI i I ćwierć XVII w. Najstarszą
miejscowością był tam lokowany około 1552 r. Czarny Dunajec. W 1592 r. powstał
Chochołów, w 1595 Ciche. W 1601r. została osadzona Wróblówka a około 1605
Podczerwone. W 1606 r. słyszymy o zalążkach osady Witów. Powstawała ona jednak dość
wolno. W inwentarzu starostwa nowotarskiego z 1638 r. odnotowano bowiem, że "Ta
wieś niedawno bardzo zasiadła". I wreszcie w 1619 r. osadzono Dzianisz. Z treści
jego dokumentu lokacyjnego wynika, że na terenie między dolinami Kościeliska a
Chochołowska planowano również utworzenie miasta zwanego Zygmuntowem. Projekt ten nie
został jednak zrealizowany.
W sześciu przypadkach założenie wsi wiązało się z wystawieniem dokumentu
lokacyjengo. W pięciu ich zasadzcami byli sołtysi-plebejusze, a w Dzianiszu wójt
szlachcic. Tylko Witów powstał samo rzutnie. Posiadał w związku z tym obieralnego
wójta.
Prawo niemieckie, na którym zakładono wsie, miało na celu głównie rozwój
gospodarki rolnej.l Chochołoskie wiązało się natomiast z gospodarką pasterską. W
okresie gdy kolonizowano badany teren odrożnianie tych praw nie było ściśle
przestrzegane. Obydwie formy gospodarcze rolna i pasterska istniały równie rzadko
nowoczesnie w tych samych miejscowoścach, zwłaszcza na Podtatrzu. Większość z 7 wsi
powstaia na prawie niemieckim. W dokumencie lokacyjnym Dzianisza zaznaczono jednak, że
“Ta wieś ma być prawa wałaskiego, jakiego tam insze wsi starostwa tamtego
używają”. Wsie na Podtatrzu posiadały ustrój gruntowy, bazujący na tzw. łanach
leśnych. Przykładem tego może być Ciche: Z miejscowościami tymi związana
była m. in. luźna zabudowa, przeważnie łańcuchowa. Nie posiadały też gruntów
gromadzkich. Pewne cechy ustroju niwowego (zdeformowanego jednak w latach pózniejszych)
wykazywały natomiast trzy wioski w Kotlinie. Odznaczały się one m. in. Zwartością
zabudowy, skupionej pierwotnie na tzw. niwie domowej i tworzącej typ ulicówki, niekiedy
z rynkiem jak np. w Czarnym Dunajcu. Dysponowały również, znajdującymi się zwykle u
ich granic, pastwiskiem i lasem gminnym. Źródła potwierdzają istnienie takich
pastwisk we Wróblówce, Czarnym Dunajcu i Podczerwonem. Z 1775 r. pochodzi też wzmianka
o lesie Bór albo Bagno, należącym do gromady Czarny Dunajec oraz o dwu innych, tj.
Starych Drogach i Baligówce, o które trwaf spór z dworem.
Odpust w Parafi Świętego Karzimierza w Kościelisku |
|
