(02.11.2006) Wydawnictwo „Gaudium” opublikowało specjalne wydanie papieskiego „Listu do artystów”. Publikacja inspirowana „Listem...” zawiera 110 komentarzy wybitnych ludzi nauki, kultury i sztuki. W książce zatytułowanej "Jan Paweł II do artystów - Artyści do Jana Pawła II" Podhale reprezentują Hania Chowaniec Rybka, Krzysztof Trebunia Tutka oraz mieszkający w Zębie prof. Henryk Mikołaj Górecki.
W informacji prasowej na temat książki czytamy: "W czasach zagubienia wartości i utraty autorytetów potrzebne jest szczególnie świadectwo ludzi tworzących kulturę, dlatego Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, przygotowało wyjątkową publikację składającą się z wypowiedzi znanych i szanowanych ludzi nauki, kultury i sztuki.
***
Artyści (poeci, pisarze, aktorzy, malarze, kompozytorzy, architekci, rzeźbiarze) podzielili się swoimi przemyśleniami w oparciu o List do artystów Jana Pawła II.
Ojciec Święty w Liście skierował apel do artystów całego świata, aby przyczynili się do ponownego nawiązania owocnej współpracy między światem sztuki a Kościołem. Twórcy uczestniczący w projekcie starali się sprostać temu wyzwaniu próbując pokazać, jak ogromne znaczenie w życiu człowieka ma kultura; dzieląc się swoimi doświadczeniami, zabierając głos w dialogu sztuka – Kościół, sztuka – religia a często pisząc bardzo osobiste i głębokie wspomnienia rozmów i spotkań z Janem Pawłem II.
Publikacja pt. Jan Paweł II do artystów – Artyści do Jana Pawła II inspirowana Listem zawiera komentarze ponad 100 wybitnych ludzi nauki, kultury i sztuki. Wśród autorów są m.in. Henryk Mikołaj Górecki, Ernest Bryll, Gustaw Holoubek, Wojciech Kilar, Krzysztof Kolberger, Maja Komorowska, Jan Jakub Kolski, Anna Dymna, Czesław Miłosz, Krzysztof Piesiewicz, Zbigniew Preisner, Stanisław Rodziński, Irena Santor, Jerzy Stuhr, Władysław Stróżewski, Joanna Szczepkowska, Elżbieta Towarnicka, Jerzy Trela, ks. Jan Twardowski, Zbigniew Zamachowski, Krzysztof Zanussi, Jerzy Zelnik".

Warto dodać, że w ramach trasy promującej książkę znalazło się również Zakopane. 27 grudnia w Hotelu Wersal odbędzie się spotkanie z autorami tej niezwykłej publikacji, na które już teraz zapraszamy.

Zespół redakcyjny:

Barbara Drożdż-Żytyńska
Magdalena Goławska
Agnieszka Oleszczuk
ks. Piotr Kawałko

Projekt graficzny książki prof. Władysław Pluta Akademia Sztuk Pięknych Kraków.

Foto-relacja z promocji krakowskiej:

Jan Paweł II - fragmenty LISTU DO ARTYSTÓW
Do tych, którzy z pasją i poświęceniem poszukują nowych «epifanii» piękna, aby podarować je światu w twórczości artystycznej

«A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre» (Rdz 1, 31).

Artysta, wizerunek Boga Stwórcy

1. Nikt nie potrafi zrozumieć lepiej niż wy, artyści, genialni twórcy piękna, czym był ów pathos, z jakim Bóg u świtu stworzenia przyglądał się dziełu swoich rąk. Nieskończenie wiele razy odblask tamtego doznania pojawiał się w waszych oczach, artyści wszystkich czasów, gdy zdumieni tajemną mocą dźwięków i słów, kolorów i form, podziwialiście dzieła swego talentu, dostrzegając w nich jakby cień owego misterium stworzenia, w którym Bóg, jedyny Stwórca wszystkich rzeczy, zechciał niejako dać wam udział.
Dlatego właśnie uznałem, że te słowa z Księgi Rodzaju będą najwłaściwszym rozpoczęciem mojego listu do was. Czuję się z wami związany doświadczeniami z odległej przeszłości, które pozostawiły niezatarty ślad w moim życiu. Tym listem pragnę włączyć się w nurt owocnego dialogu Kościoła z artystami, który w ciągu dwóch tysięcy lat historii nigdy nie został przerwany, a na progu trzeciego tysiąclecia nadal ma przed sobą rozległe perspektywy.

Bóg powołał […] człowieka do istnienia, powierzając mu zadanie bycia twórcą. W «twórczości artystycznej» człowiek bardziej niż w jakikolwiek inny sposób objawia się jako «obraz Boży» i wypełnia to zadanie przede wszystkim kształtując wspaniałą «materię» własnego człowieczeństwa, a z kolei także sprawując twórczą władzę nad otaczającym go światem. Boski Artysta, okazując artyście ludzkiemu łaskawą wyrozumiałość, użycza mu iskry swej transcendentnej mądrości i powołuje go do udziału w swej stwórczej mocy.
[…] Dlatego artysta, im lepiej uświadamia sobie swój «dar», tym bardziej skłonny jest patrzeć na samego siebie i na całe stworzenie oczyma zdolnymi do kontemplacji i do wdzięczności, wznosząc do Boga hymn uwielbienia. Tylko w ten sposób może do końca zrozumieć samego siebie, swoje powołanie i misję.

Szczególne powołanie artysty

2. Nie wszyscy są powołani, aby być artystami w ścisłym sensie tego słowa. Jednak według Księgi Rodzaju, zadaniem każdego człowieka jest być twórcą własnego życia: człowiek ma uczynić z niego arcydzieło sztuki.
Istotne jest, aby dostrzec odrębność, ale także powiązanie tych dwóch aspektów ludzkiego działania. Odrębność jest oczywista. Czym innym jest sprawność, dzięki której każdy człowiek staje się sprawcą swoich czynów, odpowiedzialnym za ich wartość moralną, czym innym zaś jest sprawność, dzięki której człowiek jest artystą - to znaczy umie działać odpowiednio do wymogów sztuki stosując się wiernie do jej specyficznych reguł.2 Dlatego artysta umie wytwarzać przedmioty, ale to samo z siebie nic nam jeszcze nie mówi o jego charakterze moralnym. Nie tworzy tu bowiem siebie samego, nie kształtuje własnej osobowości, a jedynie wykorzystuje umiejętności twórcze nadając formy estetyczne ideom poczętym umyśle.
Chociaż to rozróżnienie ma fundamentalne znaczenie, nie mniej istotne jest też powiązanie między tymi dwiema sprawnościami - moralną i artystyczną, które wzajemnie bardzo głęboko się warunkują. Tworząc dzieło, artysta wyraża bowiem samego siebie do tego stopnia, że jego twórczość stanowi szczególne odzwierciedlenie jego istoty - tego kim jest i jaki jest. Znajdujemy na to niezliczone dowody w dziejach ludzkości. Artysta bowiem, kiedy tworzy, nie tylko powołuje do życia dzieło, ale poprzez to dzieło jakoś także objawia swoją osobowość. Odnajduje w sztuce nowy wymiar i niezwykły środek wyrażania swojego rozwoju duchowego. Poprzez swoje dzieła artysta rozmawia i porozumiewa się z innymi. Tak więc historia sztuki nie jest tylko historią dzieł, ale również ludzi. Dzieła sztuki mówią o twórcach, pozwalają poznać ich wnętrze i ukazują szczególny wkład każdego z nich w dzieje kultury.

Powołanie artystyczne w służbie piękna

3. Pisze wielki poeta polski Cyprian Norwid:
«(...) Bo piękno na to jest, by zachwycało
Do pracy - praca, by się zmartwychwstało».3
Temat piękna jest istotnym elementem rozważań o sztuce. Pojawił się on już wcześniej, gdy wspomniałem o zadowoleniu, z jakim Bóg przyglądał się stworzonemu światu. Kiedy Bóg widział, że było dobre to, co stworzył, widział zarazem, że było piękne.4 Relacja między dobrem a pięknem skłania do refleksji. Piękno jest bowiem poniekąd widzialnością dobra, tak jak dobro jest metafizycznym warunkiem piękna. Rozumieli to dobrze Grecy, którzy zespalając te pojęcia ukuli wspólny termin dla obydwu: «kalokagathía», czyli piękno-dobroć. Tak pisze o tym Platon: «Potęga Dobra schroniła się w naturze Piękna».5
Żyjąc i działając, człowiek określa swój stosunek do bytu, prawdy i dobra. Artysta w szczególny sposób obcuje z pięknem. W bardzo realnym sensie można powiedzieć, że piękno jest jego powołaniem, zadanym mu przez Stwórcę wraz z darem «talentu artystycznego». Rzecz jasna, także ten talent należy pomnażać, zgodnie z wymową ewangelicznej przypowieści o talentach (por. Mt 25,14-30).
Tutaj dotykamy samego sedna problemu. Kto dostrzega w sobie tę Bożą iskrę, którą jest powołanie artystyczne - powołanie poety, pisarza, malarza, rzeźbiarza, architekta, muzyka, aktora... - odkrywa zarazem pewną powinność: nie można zmarnować tego talentu, ale trzeba go rozwijać, ażeby nim służyć bliźniemu i całej ludzkości.

Artysta a dobro wspólne

4. Społeczeństwo potrzebuje bowiem artystów, podobnie jak potrzebuje naukowców i techników, pracowników fizycznych i umysłowych, świadków wiary, nauczycieli, ojców i matek, którzy zabezpieczają wzrastanie człowieka i rozwój społeczeństwa poprzez ową wzniosłą formę sztuki, jaką jest «sztuka wychowania». W rozległej panoramie kultury każdego narodu artyści mają swoje miejsce. Gdy idąc za głosem natchnienia tworzą dzieła naprawdę wartościowe i piękne, nie tylko wzbogacają dziedzictwo kulturowe każdego narodu i całej ludzkości, ale pełnią także cenną posługę społeczną na rzecz dobra wspólnego.
Odrębne powołanie każdego artysty określa pole jego służby, a zarazem wskazuje zadania, które go czekają, ciężką pracę, do której musi być przygotowany, i wreszcie odpowiedzialność, którą winien podjąć. Artysta świadomy tego wszystkiego wie także, że musi działać nie kierując się dążeniem do próżnej chwały ani żądzą taniej popularności, ani tym mniej nadzieją na osobiste korzyści. Istnieje zatem pewna etyka czy wręcz «duchowość» służby artystycznej, która ma swój udział w życiu i w odrodzeniu każdego narodu. Na to właśnie zdaje się wskazywać Cyprian Norwid, kiedy pisze:
«(...) Bo piękno na to jest, by zachwycało
Do pracy - praca, by się zmartwychwstało».

W dążeniu do odnowy dialogu

5. […] Jak jednak wiecie, Kościół nadal żywi bardzo wysokie uznanie dla sztuki jako takiej. Sztuka bowiem, jeżeli jest autentyczna, choć niekoniecznie wyraża się w formach typowo religijnych, zachowuje więź wewnętrznego pokrewieństwa ze światem wiary, tak że nawet w sytuacji głębokiego rozłamu między kulturą a Kościołem właśnie sztuka pozostaje swego rodzaju pomostem prowadzącym do doświadczenia religijnego. Jako poszukiwanie prawdy, owoc wyobraźni wykraczającej poza codzienność, sztuka jest ze swej natury swoistym wezwaniem do otwarcia się na Tajemnicę. Nawet wówczas gdy artysta zanurza się w najmroczniejszych otchłaniach duszy lub opisuje najbardziej wstrząsające przejawy zła, staje się w pewien sposób wyrazicielem powszechnego oczekiwania na odkupienie.
Jest zatem zrozumiałe, dlaczego Kościół przywiązuje szczególną wagę do dialogu ze sztuką i pragnie zawrzeć w naszej epoce nowe przymierze
z artystami, do którego wzywał usilnie mój czcigodny poprzednik Paweł VI w przemówieniu skierowanym 7 maja 1964 r. do artystów podczas specjalnego spotkania w Kaplicy Sykstyńskiej.17 Kościół żywi nadzieję, że współpraca ta przyniesie naszej epoce nową «epifanię» piękna oraz pomoże zaspokoić we właściwy sposób potrzeby chrześcijańskiej wspólnoty.

Kościół potrzebuje sztuki

6. Aby głosić orędzie, które powierzył mu Chrystus, Kościół potrzebuje sztuki. Musi bowiem sprawiać, aby rzeczywistość duchowa, niewidzialna, Boża, stawała się postrzegalna, a nawet w miarę możliwości pociągająca. Musi zatem wyrażać w zrozumiałych formułach to, co samo w sobie jest niewyrażalne. Otóż sztuka odznacza się sobie tylko właściwą zdolnością ujmowania wybranego aspektu tego orędzia, przekładania go na język barw, kształtów i dźwięków, które wspomagają intuicję człowieka patrzącego lub słuchającego. Czyni to, nie odbierając samemu orędziu wymiaru transcendentnego ani aury tajemnicy.
Kościół potrzebuje zwłaszcza tych, którzy umieją zrealizować to wszystko na płaszczyźnie literatury i sztuk plastycznych, wykorzystując niezliczone możliwości obrazów oraz ich znaczeń symbolicznych. Sam Chrystus często posługiwał się obrazami w swoim przepowiadaniu, co było w pełni zgodne z logiką Wcielenia, w którym On sam zechciał się stać ikoną niewidzialnego Boga.
Kościół potrzebuje także muzyków. Ileż utworów muzyki sakralnej zostało skomponowanych w ciągu stuleci przez twórców przenikniętych głębokim zmysłem tajemnicy! Tysiące wierzących umacniało swoją wiarę muzyką, która wypływała z serc innych wierzących i stawała się częścią liturgii, a przynajmniej bardzo cenną pomocą w jej godnym sprawowaniu. Śpiew pozwala przeżywać wiarę jako żywiołową radość
i miłość, jako ufne oczekiwanie na zbawczą interwencję Bożą.
Kościół potrzebuje architektów, bo potrzebne mu są przestrzenie,
w których mógłby gromadzić chrześcijański lud i sprawować zbawcze misteria. Po straszliwych zniszczeniach ostatniej wojny światowej i po powstaniu wielkich metropolii nowa generacja architektów nauczyła się rozumieć i spełniać wymogi chrześcijańskiego kultu, potwierdzając, że temat religijny może być źródłem inspiracji także dla współczesnych stylów architektonicznych. Dzięki temu wzniesiono wiele świątyń, które są miejscami modlitwy, ale zarazem prawdziwymi dziełami sztuki.

Czy sztuka potrzebuje Kościoła?

7. Kościół zatem potrzebuje sztuki. Czy można jednak powiedzieć, że także sztuce potrzebny jest Kościół? Pytanie to może brzmieć prowokacyjnie, ale jeśli je właściwie rozumiemy, okazuje się uprawnione i głęboko uzasadnione. Artysta nieustannie poszukuje ukrytego sensu rzeczy, z wielkim trudem stara się wyrazić rzeczywistość niewysłowioną. Nie sposób zatem nie dostrzec, jak wielkim źródłem natchnienia może być dla niego ta swoista «ojczyzna duszy», jaką jest religia. Czyż to nie w sferze religii człowiek zadaje najważniejsze pytania osobiste i poszukuje ostatecznych odpowiedzi egzystencjalnych?
W rzeczywistości temat religijny należy do najczęściej podejmowanych przez artystów każdej epoki. Kościół zawsze odwoływał się do ich twórczych zdolności, aby wyjaśniać ewangeliczne orędzie i ukazywać jego konkretne zastosowania w życiu chrześcijańskiej wspólnoty. Ta współpraca stała się źródłem wzajemnego ubogacenia duchowego. Ostatecznie przyczyniło się to do lepszego zrozumienia człowieka, jego autentycznego oblicza, jego prawdy. Ujawniła się także szczególna więź między sztuką a chrześcijańskim objawieniem. Nie znaczy to, że ludzki geniusz nie znalazł silnych bodźców również w innych środowiskach religijnych. Wystarczy wspomnieć sztukę antyku, zwłaszcza grecką i rzymską, czy choćby kwitnące do dziś prastare cywilizacje Wschodu. Pozostaje jednak prawdą, że chrześcijaństwo dzięki centralnej prawdzie o Wcieleniu Słowa Bożego otwiera przed artystą szczególnie bogaty skarbiec motywów inspiracji. O ileż uboższa byłaby sztuka, gdyby oddaliła się od niewyczerpanego źródła Ewangelii!

Apel do artystów

8. W tym liście zwracam się do was, artyści całego świata, aby raz jeszcze wyrazić wam mój szacunek oraz by przyczynić się do ponownego nawiązania bardziej owocnej współpracy między światem sztuki a Kościołem. Kieruję do was wezwanie, byście na nowo odkryli głęboki wymiar duchowy i religijny sztuki, który w każdej epoce znamionował jej najwznioślejsze dzieła. W tej perspektywie apeluję do was, artyści słowa pisanego i mówionego, teatru, muzyki i sztuk plastycznych, twórcy wykorzystujący najnowocześniejsze środki wyrazu. Zwracam się zwłaszcza do was, artyści chrześcijańscy: każdemu z was pragnę przypomnieć, że przymierze istniejące od zawsze między Ewangelią a sztuką, niezależnie od swoich aspektów funkcjonalnych, wiąże się z wezwaniem do wniknięcia twórczą intuicją w głąb tajemnicy Boga Wcielonego, a zarazem w tajemnicę człowieka. […]

[…] Jakże bliskie są sobie te słowa: «tchnienie» i «natchnienie»! Duch jest tajemniczym artystą wszechświata. W perspektywie trzeciego tysiąclecia pragnę życzyć wszystkim artystom obfitości tych właśnie twórczych natchnień, z których bierze początek każde autentyczne dzieło sztuki.
Drodzy artyści, jak dobrze wiecie, wiele różnych bodźców wewnętrznych i zewnętrznych może stać się natchnieniem dla waszej twórczości. Każde autentyczne natchnienie zawiera jednak w sobie jakby ślad owego «tchnienia», którym Duch Stwórcy przenikał dzieło stworzenia od początku. Przekraczając tajemnicze prawa, które rządzą wszechświatem, Boskie tchnienie Ducha Stwórcy spotyka się z geniuszem człowieka i rozbudza jego zdolności twórcze. Nawiązuje z nim łączność przez swego rodzaju objawienie wewnętrzne, które zawiera w sobie wskazanie dobra i piękna oraz budzi w człowieku moce umysłu i serca, przez co uzdalnia go do powzięcia jakiejś idei i do nadania jej formy w dziele sztuki. Słusznie mówi się wtedy - choć tylko przez analogię - o «działaniu łaski», ponieważ człowiek ma tu możliwość doświadczenia w jakiejś mierze Absolutu, który go przerasta.

W duchu Soboru Watykańskiego II

9. Sobór Watykański II położył podwaliny pod nową relację między Kościołem a kulturą, czego bezpośrednie konsekwencje dotyczą także świata sztuki. Relacja ta ma się rozwijać pod znakiem przyjaźni, otwartości i dialogu. W Konstytucji duszpasterskiej Gaudium et spes Ojcowie soborowi podkreślili «wielkie znaczenie» literatury i sztuki w życiu człowieka: «Usiłują one bowiem dać wyraz przyrodzonemu uzdolnieniu człowieka, jego problemom i doświadczeniom w dążeniu do poznania i doskonalenia siebie oraz świata; starają się ukazać stanowisko człowieka w historii i w całym świecie, jego nędze i radości, oświetlić potrzeby i możliwości ludzi oraz naszkicować lepszy los człowieka».18
Opierając się na tych podstawach, Ojcowie skierowali na zakończenie Soboru pozdrowienie i wezwanie do artystów: «Świat, w którym żyjemy - pisali - potrzebuje piękna, aby nie pogrążyć się w rozpaczy. Piękno podobnie jak prawda budzi radość w ludzkich sercach i jest cennym owocem, który trwa mimo upływu czasu, tworzy więź między pokoleniami i łączy je w jednomyślnym podziwie!».19 […]

«Piękno», które zbawia

10. Na progu trzeciego tysiąclecia życzę wam wszystkim, drodzy artyści, abyście doznawali takich twórczych natchnień ze szczególną siłą. Oby piękno, które będziecie przekazywać pokoleniom przyszłości, miało moc wzbudzania w nich zachwytu! W obliczu świętości życia i człowieka,
w obliczu cudów wszechświata zachwyt jest jedyną adekwatną postawą.
Właśnie zachwyt może się stać źródłem owego entuzjazmu «do pracy», o którym mówi Norwid w wierszu cytowanym na początku. Tego entuzjazmu potrzebują ludzie współcześni i jutrzejsi, ażeby podejmować i przezwyciężać wielkie wyzwania jawiące się już na widnokręgu. Dzięki niemu ludzkość po każdym upadku będzie mogła wciąż dźwigać się i zmartwychwstawać. W tym właśnie sensie powiedziano z proroczą intuicją, że «piękno zbawi świat».25
Piękno jest kluczem tajemnicy i wezwaniem transcendencji. Zachęca człowieka, aby poznał smak życia i umiał marzyć o przyszłości. Dlatego piękno rzeczy stworzonych nie może przynieść mu zaspokojenia i budzi ową utajoną tęsknotę za Bogiem, którą święty Augustyn, rozmiłowany w pięknie, umiał wyrazić w niezrównanych słowach: «Późno Cię umiłowałem, Piękności tak dawna a tak nowa, późno Cię umiłowałem».26
Niech różnorakie drogi, którymi podążacie, artyści całego świata, prowadzą was wszystkich do owego bezmiernego Oceanu piękna, gdzie zachwyt staje się podziwem, upojeniem, niewymowną radością.
Niech drogowskazem i natchnieniem będzie dla was tajemnica zmartwychwstałego Chrystusa, którą w tych dniach Kościół z radością kontempluje.
Niech wam towarzyszy Najświętsza Panna - «cała piękna»: Jej wizerunek przedstawiali w swych dziełach niezliczeni artyści, a wielki Dante ogląda Ją w chwale Raju jako «piękność, co była rozkoszą dla oczu świętych onych rzesz bez końca».27
«Wyjdzie z zamętu świat ducha ...». Ze słów, które Adam Mickiewicz napisał w czasach bardzo trudnych i bolesnych dla swojej ojczyzny,28 pragnę zaczerpnąć życzenie dla was: niech wasza sztuka przyczynia się do upowszechnienia prawdziwego piękna, które będzie niejako echem obecności Ducha Bożego i dzięki temu przekształci materię, otwierając umysły na rzeczywistość wieczną.
Z całego serca życzę wam wszelkiej pomyślności!

Watykan, dnia 4 kwietnia 1999, w Niedzielę Wielkanocną Zmartwychwstania Pańskiego, w dwudziestym pierwszym roku mego Pontyfikatu.

Lista artystów, którzy napisali refleksje do książki Jan Paweł drugi do artystów :

1. Antczak Jerzy reżyser filmowy, telewizyjny i teatralny, scenarzysta, aktor; profesor UCLA Film School (Los Angeles)
2. Artysz Jerzy śpiewak (baryton); profesor Akademii Muzycznej (Warszawa)
3. Baj Stanisław artysta malarz; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Warszawa)
4. Baran Józef poeta (Kraków)
5. Bieniasz Maciej artysta malarz; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Katowice)
6. Bobryk Urszula dyrygent i kierownik chóru akademickiego UMCS; profesor Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (Lublin)
7. Boruta Tadeusz artysta malarz, teoretyk sztuki (Lubień)
8. Brodzińska Grażyna śpiewaczka; wykonuje repertuar operetkowy, operowy, musicalowy (Warszawa)
9. Bryll Ernest poeta (Warszawa)
10. Chowaniec-Rybka Hanka wokalistka (Podhale)
11. Cieplak Piotr reżyser teatralny (Warszawa)
12. Cygan Jacek autor tekstów piosenek (Warszawa)
13. Danielewiczowie Danuta i Witold muzykolodzy; założyciele Zespołu Muzyki Dawnej „Scholares Minores pro Musica Antiqua” (Poniatowa)
14. Dębski Krzesimir kompozytor (Warszawa)
15. Długosz Leszek pieśniarz, poeta, kompozytor (Kraków)
16. Dymna Anna aktorka (Kraków)
17. Fołtyn Maria śpiewaczka (sopran dramatyczny); propagatorka twórczości Stanisława Moniuszki (Warszawa)
18. Fronczewski Piotr aktor (Warszawa)
19. Frycz Jan aktor ( Kraków)
20. Gałoński Stanisław dyrygent, twórca i kierownik zespołu oratoryjno-kantatowego Capella Cracoviensis (Kraków)
21. Głuch Grzegorz twórca chóru Gospel Rain (Lublin)
22. Górecki Henryk Mikołaj kompozytor; profesor Akademii Muzycznej (Katowice)
23. Grabowski Bogusław artysta muzyk, główny organista w Bazylice Mariackiej w Gdańsku; profesor Akademii Muzycznej (Gdańsk)
24. Grubich Joachim artysta muzyk, organista; profesor Akademii Muzycznych
(Kraków, Warszawa)
25. Grygiel Stanisław profesor antropologii filozoficznej na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim (Rzym)
26. Guzowski Krzysztof ksiądz, poeta; profesor, wykładowca dogmatyki w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
27. Holoubek Gustaw aktor (Warszawa)
28. Kierc Bogusław aktor, poeta (Wrocław)
29. Kilar Wojciech kompozytor i pianista (Katowice)
30. Kiszkis Jerzy aktor, nauczyciel żywego słowa w Wyższym Seminarium Duchownym
(Gdańsk-Oliwa)
31. Kmieć Piotr artysta malarz (Nałęczów)
32. Kolberger Krzysztof aktor (Warszawa)
33. Kolski Jan Jakub reżyser filmowy, operator i scenarzysta, prozaik (Wrocław)
34. Komorowska Maja aktorka (Warszawa)
35. Kondrak Jan
kompozytor i autor piosenek, współzałożyciel zespołu „Federacja” (Lublin)
36. Konieczny Zygmunt kompozytor muzyki teatralnej i filmowej oraz piosenek literackich (Kraków)
37. Kopel-Szulc Zofia artysta grafik (Lublin)
38. Kotlarczyk Teresa reżyser filmów dokumentalnych i fabularnych (Warszawa)
39. Koss Andrzej konserwator dzieł sztuki, rzeźbiarz, Kierownik Katedry Konserwacji
i Restauracji Rzeźby Kamiennej i Elementów Architektury; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Warszawa)
40. Kowalska-Pińczak Alina dyrygent, dyrektor artystyczny Zespołu Muzyki Dawnej „Capella Gedanensis”; profesor Akademii Muzycznej (Gdańsk)
41. Kozioł Urszula poetka, autorka powieści i dramatów (Wrocław)
42. Książek Zbigniew literat (Kraków)
43. Kucz Jan rzeźbiarz; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Warszawa)
44. Kucza- Kuczyński Konrad architekt, Kierownik Pracowni Architektury Sakralnej i Monumentalnej; profesor Politechniki (Warszawa)
45. Kusiewicz Piotr śpiewak (tenor); profesor Akademii Muzycznej (Gdańsk)
46. Lameński Lechosław historyk sztuki i krytyk; kierownik Katedry Historii Sztuki Nowoczesnej KUL (Lublin)
47. Linkowski Grzegorz reżyser filmowy, twórca Festiwalu Filmowego „Rozstaje Europy” (Lublin)
48. Lipiec Wiesław fotograf, przyrodnik (Roztocze)
49. Lipko Romuald muzyk, kompozytor (Lublin)
50. Łukaszewicz Olgierd aktor (Warszawa)
51. Machalica Aleksander aktor (Poznań)
52. Maksymiuk Jerzy kompozytor (Warszawa)
53. Malak Tadeusz aktor, reżyser (Kraków)
54. Mamoń Bronisław dziennikarz, krytyk, związany z Tygodnikiem Powszechnym (Kraków)
55. Marchwiński Jerzy pianista, profesor Akademii Muzycznej (Warszawa)
56. Mądzik Leszek twórca i dyrektor Sceny Plastycznej KUL (Lublin)
57. Michałowska Danuta aktorka, współtwórca Teatru Rapsodycznego, twórca Teatru Jednego Aktora oraz Teatru Godziny Słowa (Kraków)
58. Mickiewicz Aldona artysta malarz (Lubień)
59. Mikołajek Mariusz artysta malarz (Wrocław)
60. Miłosz Czesław poeta, prozaik, eseista, tłumacz; laureat nagrody Nobla
61. Moś Marek skrzypek, dyrygent; dyrektor artystyczny orkiestry kameralnej AUKSO
(Tychy); profesor Akademii Muzycznej (Katowice)
62 . Możdżer Leszek pianista, kompozytor, muzyk jazzowy (Kraków)
63. Mroczek Andrzej historyk sztuki (Lublin)
64. Niewęgłowski Wiesław krajowy Duszpasterz Środowisk Twórczych (Warszawa)
65. Nowosielski Kazimierz poeta, historyk literatury, eseista; profesor Uniwersytetu Gdańskiego
66. Opania Marian aktor (Warszawa)
67. Opryński Janusz reżyser teatralny; związany z Teatrem Provisorium (Lublin)
68. Pawluśkiewicz Jan Kany kompozytor muzyki teatralnej i filmowej, twórca dzieł oratoryjno - kantatowych, malarz ( Kraków)
69. Piesiewicz Krzysztof adwokat, scenarzysta, publicysta (Warszawa)
70. Piwowski Marek reżyser, scenarzysta (Warszawa)
71. Pluta Władysław grafik; profesor Akademii Sztuk Pięknych ( Kraków)
72. Podleś Ewa śpiewaczka – kontralt (Warszawa)
73. Popiołek Irena artysta malarz; profesor Instytutu Sztuk Pięknych Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” (Kraków)
74. Preisner Zbigniew kompozytor (Kraków, Szwajcaria)
75. Rodziński Stanisław artysta malarz; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Kraków)
76. Rogozińska Renata etnolog, historyk sztuki, profesor Akademii Sztuk Pięknych (Poznań)
77. Santor Irena piosenkarka (Warszawa)
78. Sempoliński Jacek artysta malarz, eseista; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Warszawa)
79. Serafin Józef artysta muzyk, organista; profesor Akademii Muzycznej (Warszawa)
80. Sienkiewicz Krystyna aktorka, artysta grafik (Warszawa)
81. Skąpski Jerzy grafik, malarz, projektant witraży (Kraków)
82. Skwarnicki Marek poeta, prozaik, felietonista (Kraków)
83. Słonina Stanisław rzeźbiarz, zajmuje się medalierstwem i rysunkiem; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Warszawa)
84. Somerschaf Borys dyrygent chóralny, kompozytor, wokalista, kierownik artystyczny Męskiego Zespołu Wokalnego Kairos (Lublin)
85. Stankiewicz Teresa artysta malarz, autorka obrazów, fresków, witraży i rysunków (Kraków)
86. Stróżewski Władysław filozof, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków)
87. Stuhr Jerzy aktor (Kraków)
88. Stuligrosz Stefan dyrygent, twórca chóru „Poznańskie Słowiki”; profesor Akademii Muzycznej (Poznań)
89. Szałapak Anna pieśniarka, etnolog, kustosz Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
90. Szczeklik Andrzej lekarz, profesor medycyny, przyjaciel i opiekun artystów (Kraków)
91. Szczepkowska Joanna aktorka (Warszawa)
92. Szymik Jerzy ksiądz, poeta; profesor i kierownik Katedry Chrystologii Instytutu Teologii Dogmatycznej Wydziału Teologii KUL
93. Taranczewski Paweł Maria artysta malarz, krytyk sztuki; profesor Akademii Sztuk Pięknych (Kraków)
94. Tosza Bogdan aktor, reżyser teatralny (Kraków)
95. Towarnicka Elżbieta śpiewaczka – sopran (Kraków)
96. Trebunia-Tutka Krzysztof muzyk, lider zespołu Tebunie -Tutki (Zakopane)
97. Trela Jerzy aktor (Kraków)
98. Twardowski Jan kapłan, poeta
99. Wit Antoni dyrygent, profesor; dyrektor naczelny i artystyczny Filharmonii Narodowej (Warszawa)
100. Wojciechowski Piotr pisarz, dramaturg, scenarzysta, reżyser filmowy (Warszawa)
101. Woźniak Tadeusz muzyk, kompozytor piosenek, muzyki teatralnej i filmowej (Warszawa)
102. Wojtowicz Leszek poeta, pieśniarz, gitarzysta, kompozytor, artysta Piwnicy pod Baranami
(Kraków)
103. Wycichowska Ewa tancerka, choreograf, dyrektor naczelny i artystyczny Polskiego Teatru Tańca – Baletu Poznańskiego
104. Zabłocki Michał poeta (Kraków)
105. Zamachowski Zbigniew aktor (Warszawa)
106. Zanussi Krzysztof reżyser (Warszawa)
107. Zelnik Jerzy aktor (Warszawa, Łódź)
108. Zieliński Andrzej muzyk, wiolonczelista; profesor Akademii Muzycznej (Warszawa)
109. Ziemianin Adam poeta, współpracuje z Wolną Grupą Bukowina i Starym Dobrym Małżeństwem (Kraków)
110. Zin Wiktor architekt, rysownik; profesor Politechniki Krakowskiej, Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie (Kraków)