(23.08.2009) Robert Kowalski - Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Nowym Targu: "Szczawa – wojna i okupacja, taki tytuł nosiła inscenizacja historyczna, jaka odbyła się w upalną niedzielę 16 sierpnia 2009 r. w Szczawie w Gminie Kamienica. Przez blisko godzinę na oczach mieszkańców tej gorczańskiej miejscowości oraz licznej rzeszy turystów, odtwarzano epizody z okresu II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej. W pigułce na przykładzie jednej miejscowości ukazano cały tragizm tamtego okresu. Gorycz porażki, upokorzenia, ale także zwątpienia i bezsilności, że mimo wygranej wojny nie odzyskano wolności. Niewielki drewniany budynek kilkakrotnie zmieniał swoje przeznaczenie, symbolicznie określając ramy czasowe poszczególnych odsłon widowiska. I tak poprzez zlokalizowanie w nim Powiatowej Komendy Uzupełnień zamknięto okres II Rzeczypospolitej. Za chwilę stał się on siedzibą posterunku niemieckiej żandarmerii, otwierając czas okupacji. W ostatnim akcie został wybrany na posterunek nowej władzy i jej zbrojnego ramienia - Milicji Obywatelskiej, dając początek nowemu blisko pięćdziesięcioletniemu okresowi zniewolenia i narzucenia obcego systemu społeczno-politycznego.
Istotą organizowanej inscenizacji nie była prezentacja umiejętności rekonstruktorów, czy też zapewnienie mieszkańcom i turystom rozrywki, lecz próba symbolicznego rozrachunku z przeszłością. Miała to być, i jak się wydaje była, niezapomniana lekcja historii, patriotyzmu i przywiązania do ojczyzny. Jednocześnie próba ukazania i przybliżenia na przykładzie tej jednej miejscowości, koszmaru wojny, okupacji hitlerowskiej oraz tworzącej się nowej władzy. Przykład Szczawy, miejscowości, której mieszkańcy ściśle współpracowali z oddziałami partyzanckimi działającymi na terenie Gorców i Beskidu Sądeckiego, jest jak najbardziej właściwy. Podczas czterech odsłon zatytułowanych: Wojna!!!, „Okupacja”, „Burza w Kamienicy”, Wyzwolenie?? , tworzących jedną spójną całość, zaprezentowano widzom wydarzenia jakie rozegrały się przed blisko 70-ma laty w Szczawie i w jej najbliższej okolicy. Nie zabrakło więc widowiskowych scen związanych z walkami w czasie kampanii wrześniowej, akcji partyzanckich czy atakiem na posterunek niemiecki w czasie Akcji „Burza”. Pokazano jednak także codzienność okupacyjną, terror, wykonanie (symboliczne) wyroku na rodzinie, za znalezioną w gospodarstwie broń. Ukazano również epizod współpracy miejscowej ludności z oddziałami leśnymi, ale i kolaborację z okupantem. Ta ostatnia została jednak konfidentowi skutecznie wybita z głowy przez partyzantów pod wpływem kilkunastu razów wymierzonych wyciorem. Ta scena wywołał gromki aplauz widzów. Przykre dla oglądających był natomiast sceny instalowania we wsi nowej władzy. Widok wyrzucającego z domu rodzinę przez oficera w polskim mundurze lecz mówiącego po rosyjsku , a następnie katowanie złapanego żołnierza AK, bardzo poruszył wszystkich. Wspólna defilada rekonstruktorów oraz przyjacielski uścisk dłoni polskich i niemieckich żołnierzy zakończyło tę cześć uroczystości.
Inscenizacja historyczna wpisała się zatem w tradycję organizowanych przez byłych żołnierzy 1 PSP AK odpustów partyzanckich, których korzenie sięgają głębokich lat PRL-u. Kombatanci, oficerowie i żołnierze mimo utrudnień ze strony władz partyjnych, tudzież służby bezpieczeństwa organizowali je przez te wszystkie lata. Zawsze po uroczystej mszy świętej, przy watrze wspominali swoich zmarłych towarzyszy broni, by przechować pamięć o nich dla następnych pokoleń. Jak wskazują wydarzenia ostatniej niedzieli, cel ten bohaterscy żołnierze z gorczańskich kniei w pełni osiągnęli. Obecność dziesiątek młodych ludzi i to zarówno w historycznych mundurach jak i tych, którzy ich nie mieli, jest tego najlepszym dowodem.
Nowotarski Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w 2008 r. włączył się w organizację obchodów, proponując nową formułę, żywą lekcję historii, oddając hołd poległym, zmarłym i jeszcze żyjącym kombatantom, a ich rodzinom i mieszkańcom oraz turystom przypominając heroizm, poświęcenie i bohaterstwo mieszkańców tego malowniczego zakątka Gorców.

W realizacji inscenizacji zaangażowały się następujące grupy i stowarzyszenia:
GRH „Podhale w ogniu”, Nowy Targ
SRH „Wrzesień 39”, Kraków
GRH „Wir”, Biłgoraj
KVH „Orava”, Dolny Kubin – Słowacja [/b]

Organizatorami Odpustu byli:
Wójt i Rada Gminy w Kamienicy
Starostwo Powiatowe w Limanowej
Gminny Ośrodek Kultury w Kamienicy
Stowarzyszenie Żołnierzy Armii Krajowej – Zarząd Główny w Krakowie
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szczawie
Zespół Szkół im. 1 PSP AK w Szczawie
Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Nowym Targu"

Foto-relacja (zdjęcia Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Nowym Targu):