(13.11.2007) Anna Karpiel: "Z „Willą Orla” na szlakach narodowej pamięci. W sobotnie popołudnie „Willa Orla” zaprosiła na wspomnieniowy spacer „Zakopiańskie Miejsca Pamięci Narodowej” zakończony poczęstunkiem u pani Elżbiety Samek pod zabytkowym sosrębem z 1902 roku z wizerunkiem orła w koronie. Patriotycznym szlakiem uczestników poprowadziła przewodniczka tatrzańska Jadwiga Trojan.
Jak się okazuje, miejsc pamięci narodowej w Zakopanem jest bardzo wiele. Wystarczy przejść którąś z głównych ulic. Miejsca te upamiętniają wiele wydarzeń i osób ważnych dla historii samego Zakopanego, ale także całego narodu. Choć pretekstem do spaceru jest Święto Niepodległości, Jadwiga Trojan szybko wyjaśnia, że nie będzie opowiadać tylko o Legionach i Piłsudczykach. Wszak pomnik, pod którym spotykają się uczestnicy, upamiętnia wydarzenia z 1410 roku. I sam ma swoją niezwykłą historię. Powstał z okazji 500-lecia bitwy pod Grunwaldem z inicjatywy prezesa Związku Górali Franciszka Pawlicy. Został odsłonięty w 1911 r. na Zakopiańskim Rynku (dziś pl. Niepodległości). Projekt wykonał Wojciecha Brzega, a materiał podarował hr. Władysław Zamoyski, W 1925 r. u jego podstawy umieszczono tablicę upamiętniającą Nieznanego Żołnierza. Pod pomnikiem odbywały się liczne uroczystości i demonstracje patriotyczne. W czasie II wojny światowej pomnik został rozebrany przez hitlerowców, ale grupie zakopiańczyków udało się przechować dokumenty fundacyjne i główne elementy. Pomnik został ponownie ustawiony w 1948 r. w Parku Miejskim, ponieważ na dawnym rynku został wzniesiony inny pomnik, upamiętniający żołnierzy radzieckich. Sam rynek, na którym przysięgę składali żołnierze wyruszający w 1918 r z Zakopanego do Legionów, również naznaczyła historia. Zmieniały się jego nazwy: Plac Niepodległości, Plac Adolfa Hitlera, Plac Zwycięstwa i wreszcie od 1990r. znów Plac Niepodległości. To właśnie przy tym placu znajduje się dom, w którym mieszkał Bronisław Czech – taternik, olimpijczyk, jeden z czołowych zawodników w narciarstwie klasycznym i alpejskim przed II wojną światową. W 1940 r. aresztowany przez Niemców i wywieziony do Oświęcimia, gdzie zmarł. Na Starym Cmentarzu znajduje się jego symboliczny grób. Tuż przy Placu Niepodległości stoi również budynek Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, a niedaleko przy ul. Kasprusie willa Atma, dom wybitnego kompozytora i wielkiego patrioty, Karola Szymanowskiego.
Tych, którzy w różnych okresach historii walczyli za Ojczyznę - Legionistów, Sybiraków, żołnierzy Związku Walki Zbrojnej AK, upamiętniają trzy tablice umieszczone na murach kościoła Najświętszej Rodziny. Kolejne narodowe pamiątki znajdują się na Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku. Tu znicze przyniesione przez uczestników tego wyjątkowego spaceru zapłonęły pod Pomnikiem Powstańców i Pomnikiem Ofiar Katynia oraz na mogiłach tatrzańskich kurierów Bronisława Czecha, Jana Krzeptowskiego „Ujka” i Stanisława Marusarza. Przez Tatry prowadził szlak przerzutu ludzi i dokumentów na Słowację, i dalej na Węgry, do Budapesztu. Kurierami zostawali przewodnicy, taternicy, narciarze, także ci najwybitniejsi. Wielu z nich zapłaciło za to najwyższą cenę – opowiadała Jadwiga Trojan.
I jeszcze jedno ważne miejsce - Drzewo Wolności zasadzone w 1918 r. Tu narodową legendę przypominają odczytane przez przewodniczkę słowa odezwy Włodzimierza Tetmajera z 1914 r.: „Poruszyło się śpiące wojsko spod Tatr… Podhalanie! Wzywam Was! W imię swobody, Wolności i w imię święte Polski! Już czas!„ Tu, pod 89-letnią lipą uczestnicy wspomnieniowego spaceru złożyli wiązankę kwiatów.
Organizatorką i pomysłodawczynią wspomnieniowego spaceru szlakiem zakopiańskich miejsc pamięci narodowej była właścicielka Regionalnego Pensjonatu "Willa Orla" Elżbieta Samek-Czapla – architekt, artysta plastyk, scenograf, córka znanego krakowskiego historyka sztuki, profesora Jana Samka. Dom, w którym się znajdujemy, należał kiedyś do Wojciecha Krzeptowskiego, brata Sabały. Na sosrębie datowanym na ok. 1902r. znajduje się wizerunek Orła Białego w koronie z dumnie rozpostartymi skrzydłami. To wyjątkowe miejsce, które przypomina o narodowej tradycji. Z tą tradycją związane są także silnie moje rodzinne korzenie, stąd pomysł na wspomnieniowy spacer w przededniu Święta Niepodległości i na fundację „Orli Lot”, która wkrótce powstanie. Zadaniem fundacji będzie popularyzacja dziedzictwa kulturowego Polski, ze szczególnym uwzględnieniem Podhala. Planujemy w „Willi Orla” kolejne wystawy, spotkania, a nawet wydawanie jednodniówki – opowiadała o swojej inicjatywie Elżbieta Samek".

Foto-relacja (zdjęcia Anna Karpiel):