(20.04.2008) Anna Karpiel: "Towarzystwo Opieki nad Zabytkami w Zakopanem zorganizowało 18 kwietnia obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków. Na świecie jest on obchodzony już po raz dwudziesty piąty, natomiast w Polsce zaledwie od kilku lat. Wydarzenie to miało zwrócić uwagę władz i mieszkańców na szczególnie istotną dla Zakopanego problematykę ochrony zabytków. Była to także okazja do wyróżnienia tytułem Honorowego Członka TOnZ Eweliny Pęksy, dra Wincentego Galicy oraz Bronisława Stefanika.
Sylwetki i dokonania zasłużonych osób przybliżył wiceprezes Zarządu Głównego TOnZ Witold Straus. Wręczył on również okolicznościowe dyplomy.
Ewelina Pęksa obchodzi w tym roku 40-lecie pracy twórczej, niedawno otwarto jubileuszową wystawę jej prac w Galerii Sztuki im. W. i J. Kulczyckich. Jej malarstwo na szkle jest znane i doceniane niemalże na całym świecie. Pani Ewelina Pęksa była także współzałożycielką Oddziału Podhalańskiego TOnZ. Również dr Wincenty Galica to współzałożyciel i jednocześnie najaktywniejszy członek tego oddziału, wspólnie z Jerzym Waldorfem przyczynił się do wykupienia willi „Atma” i utworzenia w niej muzeum Karola Szymanowskiego, był także organizatorem i fundatorem Muzeum Walki i Męczeństwa "Palace". Bronisław Stefanik, którego podczas uroczystości reprezentowała małżonka, to z kolei znany artysta plastyk i architekt, także współzałożyciel podhalańskiego TOnZ.
Merytoryczną część spotkania rozpoczął dr Mirosław Holewiński z nowotarskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, który zaprezentował aktualizowaną obecnie gminną ewidencję obiektów zabytkowych. Jej przeprowadzenie jest trudnym, lecz bardzo ważnym i potrzebnym zadaniem. Ostatnia niepełna ewidencja pochodziła bowiem z lat 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku. Obejmowała ona 2.500 obiektów.
W tym roku w wyniku prac podjętych przez 7-osobowy Zespół TOnZ udało się już na nowo zewidencjonować 500 obiektów. O działaniach zespołu i ich efektach opowiadały Agata Nowakowska-Wolak oraz Barbara Tondos, które przygotowały prezentację dotyczącą stanu zabytków w Zakopanem na przykładzie wybranych 100 obiektów z Gminnej Ewidencji.
Ewidencja ta w pierwszym etapie objęła 7 obszarów Zakopanego, dla których przygotowywany jest obecnie plan zagospodarowania przestrzennego, tj. Chłabówkę, Wyskówki, Tatary, Antałówkę i Pardałówkę, Drogę na Bystre, ulicę Balzera, Jaszczurówkę oraz ulicę Jagiellońską. Już na tym wyrywkowym materiale można było zaobserwować niebezpieczną tendencję. Zakopiańskie zabytki giną. Spośród 500 obecnie zewidencjonowanych w porównaniu z poprzednim spisem przestało istnieć aż 66. Wiele obiektów jest także zagrożonych, niewłaściwie konserwowanych, czy też przebudowywanych bez nadzoru konserwatorskiego, w wyniku czego często powstają architektoniczne "kurioza". Grozi to utratą tożsamości miasta.
Podczas debaty zaproszeni specjaliści próbowali odpowiedzieć na pytania: Ile i jakie zabytki są warte zachowania? Jak chronić krajobraz? Jak kształtować Zakopane?
Prowadzący spotkanie przedstawiciele TOnZ wielokrotnie podkreślali, że Zakopane ma unikatową i cenną zabudowę, którą tworzą obiekty o różnorodnym charakterze – od typowych góralskich chałup i zagród, poprzez witkiewiczowskie wille, architekturę modernistyczną i galicyjską zabudowę kamieniczną z okresu 20-lecia międzywojennego. Postulowali, podobnie jak na spotkaniu sprzed roku, aby w Zakopanem powołać miejskiego konserwatora zabytków, opracować kompleksowy plan zagospodarowania przestrzennego, objąć całą kotlinę zakopiańską parkiem kulturowym z jednoczesną waloryzacją krajobrazu oraz dokończyć gminną ewidencję zabytków.
Wydaje się, że jedynie kompleksowe i zdecydowane działania mogą uratować ginące zakopiańskie zabytki. Tylko te sztandarowe i najbardziej znane nie są zagrożone. Z istnienia i wartości pozostałych nie zawsze zdajemy sobie sprawę, mijając przy zakopiańskich ulicach zaniedbane i popadające w ruinę domy, wille i kapliczki, których miejsce zajmują stopniowo nowoczesne apartamentowce i pawilony handlowe."

Foto-relacja (zdjęcia Anna Karpiel):